هراس گهر از تالاب شدن

روزنامه همشهری

دریاچه گهر به عنوان نگین اشترانکوه یکی از زیباترین و منحصر به فردترین دریاچه های ایران و لرستان است.

این دریاچه بر اثر یک زمین لغزش به وجود آمده و امروز بر روی گسل اصلی زاگرس قرار دارد. این دریاچه شامل دو قسمت گهر بزرگ و کوچک است.

ارتفاع این دریاچه از سطح دریا 2350 متر است و در میان دو بخش زز و ماهروی شهرستان های الیگودرز و دورو قرار دارد.پوشش گیاهی آن شامل درختان پسته وحشی، چنار، مازو، نارون، بلوط و غیره است که گونه های جانوری و پرندگانی مانندکبک،تیهو، شاهین، عقاب و آبزیانی مانند مارماهی، قزل آلا و غیره در آن زیست می کنند.

متوسط بارندگی سالانه در آن 933 میلی متر است که به طور عمده بارش در آن به صورت برف است و در سال های پر برف سطح دریاچه یخ زده است که این وضعیت زیبایی های دریاچه گهر را صد چندان می کند.

اما معرفی این دریاچه به عنوان تالاب از سوی کنوانسیون رامسر یکی از اتفاقات غیر منتظره و کارشناسی نشده است که علاوه بر دلایل زیست محیطی و ساختاری دریاچه، نگرانی هایی را درباره تغییر کاربری یا تبدیل کردن این منطقه حفاظت شده به محلی برای کسب درآمد و توسعه تجاری غیر مسولانه منطقه ، ایجاد کرده است.

بنا به اظهارت کارشناسان و فعالان زیست محیطی، دریاچه گهر به دلایلی مانند عمق دریاچه، تهدیدات زیست محیطی،سن دریاچه و غیره نمی تواند به در زمره تالاب ها قرار بگیرد.

کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی اظهار می کنند که بر اساس ضوابط کنوانسیون رامسر مرداب ها، باتلاق ها، لنجزارها و آبگیرهای طبیعی و مصنوعی برای پیوستن به این کنوانسیون باید عمق شان از  6 متر تجاوز نکند در حالی که عمق متوسط دریاچه گهر 28 متر است .

اما متاسفانه از بین 24 تالاب کشور ایران که در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده هیچ کدام از تالاب های لرستان به ثبت نرسیده و معرفی دریاچه گهر به عنوان تالاب از سوی این کنوانسیون ، جای تامل دارد.

دلیل دیگر برای تالاب نامیدن این دریاچه از سوی کنوانسیون ، پذیرش بیش از 20 هزار پرنده مهاجر در طول سال در محیط پیرامونی آن است که دریاچه گهر این ظرفیت رابرای جذب پرندگان مهاجر ندارد.

موضوع مهمی که باعث تفاوت بین تالاب و دریاچه بودن دریاچه گهر می شود،سن دریاچه گهراست، دریاچه گهر به سمت پیر شدن می رود و زیستگاه های آن در خطر قرار دارد در حالی که تالاب ها خود منبعی برای تصفیه آب های زیر زمینی هستد.

ورود گونه های غیر بومی به دریاچه گهر مانند ماهی قزل آلای رنگین کمان و وجود زباله ها در اطراف این دریاچه نیز از دیگر مسایلی است که طی سال های اخیر بر حجم مشکلات این دریاچه افزوده است.

بخش دیگری از آلودگی های دریاچه نیز مربوط به زباله های جمع آوری و دفع نشده گردشگران این منطقه است، که بر آلودگی های این منطقه افزوده است.

یکی ازخطراتی که طی سال های اخیر موجب نگرانی در خصوص محیط این دریاچه شده است، ساخت و ایجاد جاده های دسترسی از سمت الیگودرز به بهانه توسعه گردشگری در این منطقه است.

این منطقه یک منطقه حفاظت شده است و توسعه گردشگری در این منطقه باید بر اساس ضوابط مناطق حفاظت شده باشد، تصور می شود معرفی این دریاچه به عنوان تالاب با توجه به این که شرایط تبدیل شدن به تالاب را ندارد،شاید بهانه ای برای تسهیل سرمایه گذاری و به اصطلاح توسعه گردشگری در این منطقه است.

در هر حال دریاچه گهر شرایط تبدیل شدن به تالاب را ندارد و برنامه های گردشگری هم که با توجه به شرایط مناطق حفاظت شده در این قسمت اجرا شده، موجب خسارت به منطقه و محیط دریاچه شده است و اقدامی برای ساماندهی آن صورت نگرفته است.پس تصور این که معرفی دریاچه گهر با عنوان تالاب به محلی برای افزایش درآمدهای گردشگری تبدیل شود هم منطقی نیست.

با توجه به این که طرح مطالعاتی اجرا شده در خصوص وضعیت دریاچه گهر هم نتیجه ای مشخص به دنبال نداشته است، بهتر است معرفی این دریاچه زیبا و نگین طبیعت لرستان به عنوان تالاب با بازنگری همراه شود و برنامه های ضروری مانند کنترل فصل گردشگری،جلوگیری از اجرای جاده ساماندهی از سمت الیگودرز، ساماندهی زباله ها، جلوگیری از ورود آلودگی های شیمیایی و غیره در این منطقه اجرا شود.

اجرای تحقیقات وسیع تر برای شناسایی مشکلات ساختاری دریاچه گهر و رفع آلودگی های زیست محیطی در این منطقه و پیش گیری از فراهم کردن شرایط برای ورود آسان سودجویان به عنوان توسعه گردشگری در منطقه باید به طور جدی در دستور کار مسولان محیط زیست لرستان قرار بگیرد.

تخریب زیستگاه ها و آلودگی بیشترین خسارت را به محیط زیست وارد کرده است

روزنامه همشهری

استان لرستان با مساحت 28 هزار و 294 کیلومتر دارای ده درصد از جنگل های کشور و گونه گیاهی و جانوری منحصر به فرد است.

این استان با دارا بودن 1/7 درصد از مساحت کشور 25 درصد تنوع زیستی ایران را به خود اختصاص داده است.

لرستان دارای آبشارها، چشمه ها، غارها ، تالاب ها ، جنگل ها، و گونه های جانوری و گیاهی منحصر به فردی مانند سمندر لرستانی و ماهی کور است.

 این استان دارای 5 منطقه حفاظت شده است و پوشش گیاهی جنگل های این استان شامل بادام، بلوط، به، مازو، زالزالک، زیتون و ... است و گیاهان دارویی استان شامل گل گاو زبان، خاکشیر، گل ختمی، شیرین بیان و ... است و تنوع آب و هوایی و گونه های جانوری نیز بر زیبایی ها و ظرفیت های طبیعی این استان می افزاید.

اگر برنامه ریزی های زیست محیطی استان در جهت بهره برداری  و توسعه محیط زیست استان باشد به نحو مناسب و موثری می توان از این ظرفیت های طبیعی استفاده کرد.

در این میان چالش ها و تهدیداتی مانند تخریب محیط زیست از جمله تالاب ها، کشت بی رویه ، شکار، چرای بی رویه ، شخم زدن اراضی  به منظور افزایش دادن سطح زیر کشت از جمله تهدیدهای اصلی محیط زیست لرستان است.

فرهنگ سازی و آشنا کردن مردم با اهمیت حفاظت از محیط زیست و گونه های گیاهی و جانوری استان به عنوان بخشی از خزانه ژنتیکی استان، باید در دستور برنامه های محیط زیست استان و انجمن ها و جمعیت های همکار این مجموعه باشد.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان در گفتگو با خبرنگار همشهری مهمترین چالش های زیست محیطی استان را تخریب زیستگاه ها، آلودگی، خشکسالی و کمبود نزولات جوی عنوان کرد.

«محمد حسین بازگیر» می گوید : بیشترین خسارت ها از طریق تخریب زیستگاه به محیط زیست استان وارد می شود.

او ادامه می دهد: عوامل مختلفی مانند فرسایش، آتش سوزی عمدی و غیر عمدی ، تغییر کاربری زمین های کشاورزی و اجرای برخی پروژه های عمرانی مانند ساخت جاده باعث تخریب زیستگاه های استان می شود.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان با اشاره به مساله تغییر کاربری و تخریب  اراضی توسط ساکنان برخی مناطق و مردم می گوید: بعضی از مردم تصور می کنند که اگر در منطقه ای ده متر این ورتر یا آن ورتر تخریبی  صورت بگیرد، مشکلی پیش نمی آید اما واقعیت این است که این تخریب ها مهمترین  چالش زیست محیطی استان است.

بازگیر ،مشکل چرای بی رویه دام در استان را از دیگر عوامل موثر بر تخریب زیستگاه ها معرفی می کند و می گوید: با چرای بی رویه دام تعادل بین ظرفیت دام و مراتع استان از بین می رود.

وی مساله آلودگی آب ، خاک ، وجود ریز گردها ، پسماندهای محیطی و غیره را دسته دیگری از آلودگی های زیست محیطی استان دانست و گفت: مدیریت نشدن پسماندها به ویزه نخاله های ساختمانی  و زباله های شهری ، فضولات دامی و سموم کشاورزی هم  اثرات بسیار ناخوشایندی بر محیط زیست استان دارند.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان می گوید: نبود تصفیه خانه های فاضلاب در شهرهای استان و مناطقی مانند پادگان ها، روستاها و غیره از دیگر چالش های اصلی محیط زیست استان است به نحوی که در هیچ یک از روستاهای استان اقدامی برای سامان دهی و دفع این فاضلاب ها صورت نگرفته است.

بازگیر ادامه می دهد: خشکسالی و کمبود نزولات جوی هم توازن بین منابع و مصارف آب در استان به خصوص شهرستان هایی مانند کوهدشت را به هم زده است و با توجه به این که الگوهای کشت نامناسبی هم مردم در این مناطق به کار می برند،بر مشکلات زیست محیطی افزوده می شود.

وی می گوید: در برخی مناطق مردم چاه های غیر مجاز حفر می کنند و آب زیر زمینی زیادی از بین می رود که در نهایت نشست زمین را به دنبال دارد.

مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اضافه کرد: استفاده از الگوهای کشت نا مناسب و نصب موتورهای تلمبه ای برای بهره برداری بیشتر از آب در مناطقی مانند سیلاخور و کوهدشت برای محیط زیست بسیار خطر ساز شده است.

بازگیر اضافه کرد: برنامه هایی مانند ارتقا سطح حفاظت از زیستگاه ها و مقابله با آلودگی ها به صورت جدی در سال جاری برای مقابله با آسیب های زیست محیطی در دستور کار محیط زیست استان قرار می گیرد.